Ҳүрметли депутатлар ҳәм сенаторлар!
Әзиз ўатанласлар!
Ҳүрметли мийманлар!
Ханымлар ҳәм мырзалар!
Жанажан Өзбекстанымыз жаңа он жыллыққа қәдем тасламақта. Ерисилген нәтийжелеримиз тарийхқа айланып, алдымызда жаңа өзгерислерди әмелге асырыў бойынша үлкен ўазыйпалар ҳәм имканиятлар пайда болмақта. Сонлықтан, бүгин Сизлер менен биргеликте мәмлекетимизди 2020-жылы ҳәм келеси 5 жылда раўажландырыў бойынша, тийкарғы бағдарлар менен ўазыйпаларды белгилеп алыўымыз лазым.
Жақында «Жаңа Өзбекстан – жаңа сайлаўлар» сүрени менен болып өткен сайлаўлар нәтийжесинде республикамызда демократиялық реформаларды жоқары басқышқа алып шығыў ушын зәрүр болған жаңа сиясий жағдай жүзеге келди.
Сайлаўлар ашық-айдын, халықаралық стандартлар тийкарында өткерилиўин қадағалаў ушын 50ге шамалас мәмлекеттен ҳәм 10 халықаралық шөлкемнен 825 бақлаўшы қатнасты. Биринши мәрте Европада Қәўипсизлик ҳәм бирге ислесиў шөлкеминиң Демократиялық институтлар ҳәм инсан хуқықлары бойынша бюросының 316 адамлық толық миссиясы менен жақыннан бирге ислестик.
Халықаралық бақлаўшылар сайлаўлар еркин бәсеки орталығында, сиясий партиялар арасындағы қызғын тартысыў ҳәм пикир-таласлар шараятында өткенин, бул процессте ғалаба хабар қуралларының роли сезилерли дәрежеде арттқанын айрықша атап өтти.
Барлық халықаралық бақлаўшыларға сайлаў процесслери хаққындағы қалыс пикирлери ҳәм усыныслары ушын пүткил халқымыз атынан шын жүректен миннетдаршылық билдиремен.
Биз әлбетте усы усыныслардың ҳәр бирин терең үйренип, тийисли бағдарламаны қабыл етип, әмелиятта кеңнен енгиземиз. Бул бағдарда сайлаў комиссиялары ҳәм халықтың сайлаў мәдениятын жоқарылатыў, сиясий партиялардың өз электораты менен ислесиў системасын және де жетилистириў, партиялардың сиясий белсендилигин арттырыў алдымызда турған әҳмийетли мәселелерден бири болып есапланады.
Соның менен бир қатарда, жергиликли кеңеслерге сайлаў өткериўдиң үш басқышлы системасын оптималластырыў, бунда район ҳәм қала сайлаў комисиясының ролин арттырыўға айрықша итибар қаратыў лазым.
Парламент ҳәм Орайлық сайлаў комиссиясы сайлаў жуўмақлары бойынша режелестирген ўазыйпаларды әмелге асырыў ушын тығыз бирге ислесиўде жумыс алып барыўы зәрүр болады.
Барлық депутат ҳәм сенаторларға, олардың тымсалында пүткил Өзбекстан халқына мүрәжат етип айтпақшыман: демократиялық реформалар жолы – биз ушын бирден-бир ҳәм ең дурыс жол болып есапланады. Бул бағдарда биз ҳәр күни излениўдемиз, сырт елдеги алдынғы тәжрийбелерди үйренип, турмысымызды, жумыс усылымызды жаңалаўға ҳәрекет етпектемиз.
Биз жаңа Өзбекстанды халқымыз бенен биргеликте қурамыз, деген уллы мақсетти өз алдымызға қойғанбыз. Бул бағдарда «Жәмийет – реформалар басламасышысы» деген жаңа идея күнделикли жумысымызға барған сайын тереңнен кирип бармақта.
Реформалардың әмелий нәтийжелилигин арттырыўда, орынларда жаңа басламаларды алға қойыўда халқымыздың және де белсендирек, және де интакер болыўына ерисиўмиз лазым.
Ең тийкарғысы, усы реформалар нәтийжесинде халқымыз ушын абат ҳәм мүнәсип турмыс шараятын жаратып бериўимиз керек. Адамларымыз жетерли дәрамат табыўы ушын ең қолайлы бизнес ҳәм инвестиция жағдайын қәлиплестирип, жаңа кәрханалар ҳәм жумыс орынларын көбейтиўимиз зәрүр. Бул оғада әҳмийетли жумысларды өзлеримиз ислемесек, ҳеш ким бизге шеттен келип ислеп бермейди.
Халқымыз соны жақсы билиўи керек: алдымызда узақ ҳәм қыйын жол турыпты. Бәршемиз бирлесип, тынымсыз оқып-үйренсек, жумысымызды толық ҳәм өнимли ислесек, заманагөй билимлерди ийелеп, өзимизди аямастан алдыға умытылсақ, әлбетте, турмысымыз ҳәм жәмийетимиз өзгереди.
Мен буған толық исенемен ҳәм бул пикирди сизлер де қоллап-қуўатлайсызлар, деп ойлайман.
Ҳүрметли қоспа мәжилис қатнасыўшылары!
Халқымыздың пидәкерлик мийнети менен 2019-жыл – «Жедел инвестициялар ҳәм социаллық раўажланыў жылын»да салмақлы нәтийжелерге еристик. Барлық тараўлардағы унамлы нәтийжелер қатарында инвестициялардың баҳасы да сезилерли дәрежеде артты.
Әсиресе, тиккелей сырт ел инвестициялары 4,2 миллиард долларды қурап, 2018-жылға салыстырғанда – мине усы санға итибарыңызды қаратпақшыман – 3,1 миллиард долларға ямаса 3,7 есеге өсти. Инвестициялардың жалпы ишки өнимдеги үлеси 37 процентке жетти.
Мәмлекетимиз биринши мәрте халықаралық кредит рейтингин алды ҳәм жәҳән қаржы базарында 1 миллиард долларлық облигацияларды табыслы жайластырды. Экономикалық бирге ислесиў ҳәм раўажланыў шөлкеми тәрепинен Өзбекстанның кредитке байланыслы тәўекелшилик рейтинги кейинги 10 жылда биринши мәрте жақсыланды.
Энергетика, нефть-газ, геология, транспорт, жол қурылысы, аўыл ҳәм суў хожалығы, ишимлик суўы ҳәм ыссылық тәмийнаты және басқа да бир қатар тармақларда терең структуралық реформалар басланды. Санааттың 12 жетекши тармағында модернизациялаў ҳәм бәсекиликти күшейтиў бағдарламалары жедел әмелге асырылмақта. Нәтийжеде өткен жылы экономикалық өсим 5,6 процентти қурады. Санаат өнимин ислеп шығарыў көлеми 6,6 процентке, экспорт – 28 процентке көбейди. Алтын-валюта резервлеримиз 2019-жыл даўамында 2,2 миллиард долларға артып, 28,6 миллиард долларға жетти.
Аўыл хожалығында фермер ҳәм дийқанлардың мәпдарлығын арттырыў бағдарындағы үйрениўлер ҳәм излениўлеримиз даўам етпекте. Тараўға алдынғы технологиялар ҳәм кластер системасы енгизилмекте.
Исбилерменликти кеңнен раўажландырыў ҳәм бул тараў ушын жаңа шараятлар жаратыўға барлық имканиятларымызды жумсап атырмыз. «Ҳәр бир шаңарақ – исбилермен» бағдарламасы шеңберинде өз бизнесин баслап атырған шаңарақларға 5,9 триллион сум кредитлер ажыратылды.
Жаңа салық сиясаты шеңберинде мийнет ҳақысына салық жүги 1,5 есе азайтылды. Нәтийжеде рәсмий секторда ислеп атырғанлардың саны жыл даўамында 500 мыңға көбейди.
Қосымша қун салығы ставкасы 30 проценттен 15 процентке түсирилди. Усының есабынан өткен жылы салық төлеўшилердиң ықтыярында 2 триллион сум қалды. Усы жылы бул сан 11 триллион сумды қураўы күтилмекте. Бир жылда исбилерменлердиң ықтыярында сонша қаржы қалыўы, әлбетте, оларға өз бизнесларин раўажландырыў ушын жүдә үлкен қосымша имканиятлар жаратады.
Реформаларымыз нәтийжесинде өткен жылы 93 мың ямаса 2018-жылға салыстырғанда дерлик 2 есе көп жаңа исбилерменлик субъектлери шөлкемлестирилди.
Жәҳән банкиниң «Бизнес жүргизиў» рейтингинде 7 басқышқа көтерилип, бизнести дизимге алыў көрсеткиши бойынша дүньяның 190 мәмлекетлери арасында 8-орынды ийеледик ҳәм ең жақсы реформалаўшы мәмлекетлер қатарынан орын алдық.
Сондай-ақ, 86 мәмлекет пуқараларына визасыз ҳәм 57 мәмлекет пуқараларына әпиўайыластырылған виза режиминиң енгизилиўи нәтийжесинде өткен жылы елимизге 6,7 миллион сырт ел туристлери келди. Бул 2016-жылға салыстырғанда 4,7 миллион ямаса 3,3 есе көп.
Мектепке шекемги билимлендириўди раўажландырыў бағдарында басланған реформаларымыз нәтийжесинде өткен жылы 5 мың 722 мәмлекетлик, жеке-меншик, шаңарақлық балалар бақшалары шөлкемлестирилди. Соның есабынан перзентлеримизди метепке шекемги билим менен қамтып алыў дәрежеси бир жыл даўамында 38 проценттен 52 процентке көтирилди.
2019-жылда улыўма жаңаша мазмун ҳәм түрдеги 4 Президент мектеби, 3 Дөретиўшилик мектеби жумыс баслады. Жоқары билимлендириўди раўажландырыў ушын өткен жылы 19 жаңа жоқары оқыў орны, соның ишинде, 9 абырайлы сырт ел университетиниң филиалы ашылды. Жетекши сырт ел университетлери менен биргеликте 141 қоспа билимлендириў бағдарламасы бойынша кадрларды таярлаў жолға қойылды. Жоқары оқыў мәкемелерине улыўма 146 мың 500 ямаса 2016-жылға салыстырғанда 2 есеге көп студент оқыўға қабыл етилди.
Ислеп атырған пенсионерлерге пенсияны толық төлеў тәртиби енгизилди. Социаллық жәрдемге мүтәж халық ушын напақа муғдары 2 есеге көбейтилди.
Денсаўлықты сақлаў тараўында мәмлекетлик мәкемелер менен бир қатарда жеке-меншик медициналық бағдары да жедел раўажланбақта. Емлеў жумысының түрлери 50ден 126ға көбейтилип, бир қатар жеңилликлер берилгени себепли өткен жылы 634 жеке медициналық мәкемеси шөлкемлестирилди.
«Абат аўыл» ҳәм «Абат мәкан» бағдарламалары шеңберинде 479 аўыл, қалалардағы 116 мәҳәлледе кең көлемли қурылыс ҳәм абаданластырыў жумыслары исленди. Буған 6,1 триллион сум ямаса 2018-жылға салыстырғанда 1,5 триллион сум көп қаржы жумсалды.
Аўыллық жерлерде – 17 мың 100, қалаларда – 17 мың 600, жәми 34 мың 700 ямаса 2016-жылға салыстырғанда 3 есеге шамалас арзан ҳәм ықшам турақ жайлар қурылды.
Кем тәмийинленген ҳәм турақ жай шараятын жақсылыўға мүтәж 5 мың шаңараққа, соның ишинде, майыплығы болған ҳаялларға ипотека кредити тийкарында арзан турақ жай сатып алыў ушын 116 миллиард сумнан аслам басланғыш төлем төлеп берилди.
Әмелге асырып атырған реформаларымыз дүнья жәмийетшилиги тәрепинен мүнәсип баҳаланбақта. Атап айтқанда, дүньядағы абырайлы басылымлардың бири – «Экономист» журналы Өзбекстанды 2019-жылда реформаларды ең жедел әмелге асырған мәмлекет – «Жыл мәмлекети» деп жәриялады. Бундай баҳа бәршемизге шексиз мақтаныш, мәртебе ҳәм күш бағышлайды, жаңа шеклерге руўхландырады, десем, сизлер де бул пикирди қоллап-қуўатлайсызлар, деп ойлайман.
Әзиз ўатанласлар!
Өткен жылы әмелге асырған жумысларымызды сын көзқарастан таллап, төмендеги жуўмақларды айрықша атап өтпекшимен.
Бириншиден, барлық дәрежедеги басшылар, ерисилген дәслепки унамлы көрсеткишлерге қуўанып, қәтиржамлыққа берилмеўи керек.
Жаңа Парламент ҳәм ҳүкиметтиң келеси 5 жылдағы жумысының негизги мақсети – Өзбекстанда жасап атырған көп миллетли халқымыздың турмысын арттырыўдан ибарат болыўы шәрт.
Усы мүнәсибет пенен депутатларымызға мүрәжат етип, соны айтпақшыман: сайлаўалды ушырасыўларда халық тәрепинен көтерилген әҳмийетли мәселелерди шешиў бойынша анық бағдарлама ҳәм «жол карта»сын ислеп шығыў және оларды жуўапкер уйымлар менен биргеликте толық әмелге асырыў зәрүр. Болмаса, сизлерге исеним билдирген сайлаўшылар алдында депутаттың абырайы болмайды, партияның абырайы түсип кетеди. Себеби бүгин халқымыздың ақыл-ойы да, дүньяқарасы да, талап ҳәм мүтәжликлери де пүткиллей өзгерген. Халқымыз ҳәммеден зийрек ҳәм уллы болып есапланады.
Екиншиден, басқарыў системасының сапасын арттырыўда «Халық мәмлекетлик уйымларға емес, ал мәмлекетлик уйымлар халыққа хызмет етиўи керек» деген тийкарғы принципти әмелде толық тәмийинлеў бойынша еле көп жумыс ислеўимиз зәрүр.
Виртуал ҳәм Халық қабыллаўханаларына 1 миллионнан аслам мүрәжат келип түсип атырғанлығы халық пенен қарым-қатнасты жаңа басқышқа алып шығыўды талап етеди.
Енди мәмлекетлик уйымлардың басшылары ҳәм ҳәкимликлердиң усы мүрәжатларды қандай дәрежеде шешип атырғанлығы бойынша есабатын парламент ҳәм халық депутатларының кеңеслеринде турақлы тыңлаў системасы жолға қойылады.
Жергиликли бюджетлердиң қосымша дәраматын бөлистириў, напақа алыўшыларды әдил белгилеў, атқарыўшы уйымлардың басшыларына баҳа бериў буннан кейин Халық қабыллаўханаларына келип түсип атырған мүрәжатлардың талланыўы тийкарында әмелге асырылады.
Ҳәр бир депутат Халық қабыллаўханалары менен турақлы ислесип, өз аймағында жасап атырған халықтың машқалаларын шешиўде белсене қатнасыўы, адамлардың дәрт-тәшўишлерин тыңлаўы керек. Сонда депутатлар өз сайлаўшыларына берген сөзлериниң үстинен шығады, халықтың исенимин ақлайды, меҳрине ериседи. Сонда мен де тек Президент емес, ал әпиўайы сайлаўшы сыпатында сизлерден жүдә миннетдар болар едим.
Үшиншиден, биз Өзбекстанды раўажланған мәмлекетке айландырыўды мақсет етип қойған екенбиз, буған тек жедел реформалар, илим-билимлендириў ҳәм инновация менен ерисе аламыз.
Буның ушын, бәринен бурын, интакер реформашы болып ортаға шығатуғын, стратегиялық пикир жүргизетуғын, билимли ҳәм тәжирийбели жаңа әўлад кадрларын тәрбиялаўымыз зәрүр. Соның ушын да бақшадан баслап жоқары оқыў орнына шекем – билимлендириўдиң барлық буўынларын реформалаўды басладық.
Тек жаслар емес, ал пүткил жәмийетимиз ағзаларының билимин, дәрежесин арттырыў ушын биринши илим-билимлендириў, жоқары мәнәўият керек. Илим жоқ жерде артта қалыўшылық, жаўызлық ҳәм әлбетте, дурыс жолдан адасыў болады.
Шығыс данышпанлары айтқанындай, «Ең үлкен байлық – бул ақыл –ой ҳәм илим, ең үлкен мийрас – бул жақсы тәрбия, ең үлкен кәмбағалшылық – бул саўатсызлық болып есапланады!»
Сол себепли ҳәммемиз ушын заманагөй билимлерди өзлестириў, шын мәнисинде мәрипат ҳәм жоқары мәденият ийеси болыўымыз үзликсиз турмыслық талапқа айланыўы керек.
Раўажланыўға ерисиў ушын санлы билимлер ҳәм заманагөй мәлимлеме технологияларын ийелеўимиз зәрүр ҳәм шәрт. Бул бизге раўажланыўдың ең қысқа жолынан барыў имканиятын береди. Бүгин дүньяда барлық тараўларға мәлимлеме технологиялары терең кирип бармақта.
Елимиз «Халықаралық мәлимлеме коммуникация технологияларын раўажландырыў индекси» бойынша 2019-жылда 8 басқышқа көтерилген болса да, еле жүдә арттамыз. Көпшилик министрлик ҳәм ўйымлар, кәрханалар санлы технологиялардан пүткиллей жырақ, десек, бул да ҳақыйқат.
Әлбетте, санлы экономиканы қәлиплестириў зәрүр инфраструктура, көп қаржы ҳәм мийнет ресурсларын талап ететуғынын жүдә жақсы билемиз. Бирақ қаншелли қыйн болмасын, бул жумысқа бүгин кириспесек, қашан кирисемиз?! Ертең жүдә кеш болады. Соның ушын, санлы экономикаға жедел өтиў – келеси 5 жылдағы ең тийкарғы ўазыйпаларымыздан бири болады.
Санлы технологиялар тек ғана өним ҳәм хызметлердиң сапасын арртырып қоймастан, артықша қәрежетлерди азайтады. Соның менен бирге, мени жүдә қатты тәшўишке салатуғын ҳәм тынымсызландыратуғын ең аўыр иллет – коррупция бәлесин жоқ етиўде де олар нәтийжели қурал болып есапланады. Соны бәршемиз терең аңлап алыўымыз керек.
Мәмлекетлик ҳәм жәмийетлик басқарыў, социаллық тараўда да санлы технологияларды кеңнен енгизип, нәтийжелиликти арттырыў, бир сөз бенен айтқанда, адамлардың турмысын кескин жақсылаў мүмкин.
Қәдирли ўатанласлар!
Ҳүрметли халық ўәкиллери!
Мәмлекетимизде илимди және де раўажландырыў, жасларымызды терең билим, жоқары мәнаўият ҳәм мәденият ийеси етип тәрбиялаў, бәсекиге шыдамлы экономиканы қәлиплестириў бағдарында басланған жумысларымызды жедел даўам еттириў ҳәм жаңа, заманагөй басқышқа көтериў мақсетинде мен елимизде 2020-жылға «Илим, мәрипат ҳәм санлы экономиканы раўажландырыў жылы», деп атама бериўди усыныс етемен.
Биз 2020-жыл атамасында белгиленген тараўларды тийкарғы дәрежеде раўажландырыў ҳәм реформалаў бойынша кең көлемли жумысларды әмелге асырыўымыз лазым. Атап айтқанда, бақша жасындағы балаларды мектепке шекемги билимлендириў менен қамтып алыў дәрежесин усы жылда 60 процентке жеткериўимиз зәрүр. Усы мақсетлерге быйылдың өзинде бюджеттен дерлик 1,8 триллион сум қаржы ажыратылады.
Усы жылдан баслап, тарийхымызда биринши мәрте 6 жастағы балаларды мектепке таярлаў системасы енгизиледи. Буған бюджеттен 130 миллиард сум ажыратылып, бул процессте жеке меншик мектепке шекемги билимлендириў мәкемелери де турақлы қатнасады.
2020-жылда бюджеттен ажыратылатуғын 1,7 триллион сум есабынан 36 жаңа мектеп қурылып, 211и капитал оңланды. Сондай-ақ, 55 жеке мектеп шөлкемлестирилип, олардың саны 141ге жеткериледи.
Педагогикалық шеберлик ҳәм маманлық дәрежесине ийе болған, өз жумысында анық нәтийжелерге ерискен оқытыўшыларға жоқары айлық төлеў системасын енгиземиз.
Мектеп оқыў бағдарламаларын алдынғы сырт ел тәжирийбеси тийкарында жетилистириў, оқыў жүклемелерин ҳәм пәнлерин қайта көрип шығыў, оларды халықаралық стандартларға сәйкеслендириў, сабақлық ҳәм әдебиятлардың сапасын арттырыў зәрүр.
2021-жылғы халықаралық баҳалаў процесине таярлық көриў ушын 348 таяныш мектеп белгиленип, 6 мыңнан аслам муғаллимниң билими арттырылады.
Усы оқыў жылынан баслап пүткиллей жаңа профессионал билимлендириў системасы жолға қойылып, 340 кәсип-өнер мектеби, 147 колледж ҳәм 143 техникум шөлкемлестириледи.
Кадрлардың билимин халықаралық мийнет базары талапларына сәкеслендириў мақсетинде миллий маманлық системасы ислеп шығылады. Усы система 9 мыңға шамалас кәсиплер бойынша кадрларды таярлаў имканиятын береди.
Жоқары билим аламан, өз үстимде ислеп, илимли боламан, деген, жүрегинде оты бар жасларымыздың билим алыўы ушын ҳәмме қолайлықларды жаратыўымыз шәрт. Соның ушын мектеп питириўшилерин жоқары билимлендириў менен қамтып алыў дәрежесин 2020-жылда кеминде 25 процентке ҳәм келешекте 50-60 процентке жеткеремиз.
Бул бағдарда соны умытпаўымыз керек, жоқары билимлендириўге қамтып алыўды арттырыў төлем конртактына байланыслы болып қалмаўы зәрүр. Соны есапқа алып, жоқары оқыў орынларына студентлерди қабыл етиў мәмлекетлик грантларын 2 есе көбейтемиз, десем, сизлер бул пикирге қалай қарайсыз!
Қызларымыз ушын өз алдына грантлар да ажыратылады. Ҳаял-қызлар комитети усы грантлар тийкарында оқытыўға талабанларды сайлаў нормаларын ислеп шығыўы керек.
Жоқары оқыў орынларына кириў имтиханларын да оптималластырыў зәрүр. Биз бунда тийкарғы итибарды оқыўға кириў процесслерин әпийўайыластырыўға, жоқары оқыў орынларында шын мәнисинде билим ҳәм тәрбия алыўға қаратыўымыз зәрүр. Мысал ушын, ана тили бойынша билимди баҳалаўдың миллий тест системасын жаратыў лазым. Жаслар қәлеген ўақытта имтихан тапсырып, тийисли гүўалық алса, жоқары оқыў орнына оқыўға кирип атырған ўақытта ана тили бойынша қайта сынақтан өтиўине ҳеш қандай мүтәжлик қалмайды.
Жоқары билимлендириў стандартлары сырт ел тәжирийбеси тийкарында жетилистириледи, билим бағдарлары ҳәм оқытылатуғын пәнлер қайта көрип шығылады. Қәнигеликке қатнасы болмаған пәнлердиң саны 2 есеге қысқартылады.
Жоқары билимлендириўде оқыў процессин кредит-модуль системасына өткериў талап етиледи. Усы жылдан педагогикалық тәлимниң 6 бағдары бойынша оқыў мүддети 3 жыл етип белгиленеди.
Бул жумысларды басқа бағдарларда да даўам еттиремиз.
Жоқары оқыў орынларына басқышпа-басқыш академиялық ҳәм финанслық еркинлик бериледи. Усы жылда олардың 10ы өзин-өзи қаржы менен тәмийинлеўге өтеди. Буннан тысқары, кеминде 5 жоқары билимлендириў мәкемесиниң конкурс тийкарында таңлап, абырайлы сырт ел жоқары билимлендириў орынлары менен биргеликте оларды трансформация етиўди баслаймыз.
Мәмлекетимиз ушын илим тараўындағы тийкарғы бағдарларды анық белгилеп алыўымыз керек. Ҳеш бир мәмлекет илимниң барлық тараўларын бир жола раўажландыра алмайды. Соның ушын биз де ҳәр жылы илимниң бир неше тийкарғы бағдарын раўажландырыў тәрепдарымыз.
Быйылғы жылы математика, химия-биология, геология сыяқлы бағдарларда фундаментал ҳәм әмелий изертлеў жеделлестирилип, алымларға барлық шараятлар жаратып бериледи. Сондай-ақ, илим тараўында фундаменталлық ҳәм инновацияллық изертлеўлер ушын мақсетли грант қаржыларын ажыратыў түп-тийкарынан қайта көрип шығыў керек.
Илим жетискенликлериниң электрон платформасы, жергиликли ҳәм сырт елли илимий қолланбалар базасын қәлиплестириў лазым. Ҳәр бир жоқары билимлендириў ҳәм илимий – изертлеў дәргайы абырайлы сырт ел университетлери ҳәм илимий орайлары менен бирге ислесиўди жолға қойыўы шәрт.
Усы жылда «Эл-юрт умиди» қоры тәрепинен 700ден аслам алымлар, профессор-оқытыўшылар шет елге илимий излениў ҳәм билимин арттырыў ушын жибериледи.
Келешекте грантлардың муғдарын 2 есеге көбейтиў ҳәм изертлеў бағдарларының көлемин кеңейтиў лазым. Усы жылда санлы экономиканы раўажландырыў бойынша түпкиликли бурылыс жасаўымыз керек.
Биринши гезекте, қурылыс, энергетика, аўыл ҳәм суў хожалығы, транспорт, геология, кадастр, денсаўлықты сақлаў, билимлендириў, архив тараўларын толық санластырыў лазым. Сондай-ақ, «Электрон ҳүкимет» системасын, әмелге асырып атырған бағдарламалар ҳәм жойбарларды сын көз қарастан қайта көрип шығып, барлық шөлкемлестириў ҳәм институтционал мәселелерди комплексли шешиў зәрүр.
Ташкент қаласында заманагөй инфраструктураға ийе болған «85-парк» қурылмақта. Ол ҳәзирден-ақ өзиниң дәслепки нәтийжелерин бере баслады. Бундай «85-парк»лар Нөкис, Бухара, Наманган, Самарқанд, Гүлистан ҳәм Үргенш қалаларында да қурылады.
Тараў ушын жоқары маманлықтағы қәнигелерди таярлаў мақсетинде сырт елли шериклеримиз бенен биргеликте «1 миллион программист» жойбарын әмелге асырыў басланды.
Сондай-ақ, билимлендириўдиң барлық басқышларында халықаралық стандартларға толық жуўап беретуғын мәлимлеме технологиялары енгизилиўи шәрт.
Өткен жылы барлық қала ҳәм район орайларын жоқары тезликтеги Интернетке жалғаў жумыслары жуўмақланғанын есапқа алып, жақын 2 жылда барлық аўыл ҳәм мәҳәллелерди әне усындай жедел Интернет пенен тәмийинлеўимиз керек.
Ҳәзирги күнге шекем 7 мыңнан аслам денсаўлықты сақлаў, мектепке шекемги билимлендириў мәкемелери ҳәм мектеплер жоқары тезликтеги Интернетке жалғанған болса, кейинги 2 жылда және 12 мәкеме жедел Интернетке жалғанады. Бул ўазыйпаларды нәзерде тутқан ҳалда, «Санлы Өзбекстан-2030» бағдарламасын ислеп шығыўды еки ай мүддетте жуўмақлаў керек.
Келешекте бул жумысларды системалы шөлкемлестириўдиң басы-қасында болыўы ушын ҳүкиметте-Бас министрдиң орынбасары, министрликлер ҳәм уйымларда және ҳәкимликлерде болса-өз алдына орынбасар лаўазымлары енгизиледи.
Парламент илим-мәрипат ҳәм санлы экономиканы раўажландырыў бойынша әмелге асырылып атырған жумыслар ҳаққында ҳүкимет, тармақ ҳәм аймақлар басшыларының есабатын турақлы тыңлап барыўы лазым.
Ҳүрметли парламент ағзалары!
Енди 2020-жыл ҳәм кейинги жылларда экономика тараўында әмелге асырыў зәрүр болған бағдарламалық ҳәм мақсетли ўазыйпаларға тоқтап өтиўге рухсат еткейсиз.
Бириншиден, 2020-жылы макроэкономикалық турақлылықты тәмийинлеў ҳәм инфляцияға тыйым салыў-экономикалық реформалар процесиндеги баслы ўазыйпамыз болып есапланады.
Биз усы жылдан баслап инфляциялық таргетлеў системасын енгизиўге өттик. Бул бағдарда Экономика ҳәм санаат министрлиги, Орайлық банк, Қаржы министрлиги экономикалық өсим менен инфляция арасында тең салмақлылықты тәмийинлеўи, сыртқы қәўип-қәтерлерди есапқа алыўы зәрүр.
Мәмлекет тәрепинен 37 түрдеги өним ҳәм хызметлер баҳасының тәртипке салынып атырғанлығы еркин бәсекиге унамсыз тәсир етпекте. Соны есапқа алып, енди тийкарғы итибарды баҳаларды белгилеўге емес, ал кәрханалар арасында саламат бәсекини тәмийинлеў арқалы баҳаларды төменлетиўге ҳәм сапасын арттырыўға қаратыўымыз керек.
Халықаралық тәжирийбени үйренип, бәсекини алып кириў мүмкин болған монополия тараўларына жеке сектор ушын жол ашыў ҳәм сол арқалы бәсеки орталығын қәлиплестириў лазым. Бул бағдарда тәбийғый монополия ҳәм бәсеки ҳаққындағы нызамларды жаңалаў және Экономикада бәсеки орталығын қәлиплестириў стратегиясын ислеп шығыў талап етиледи.
Тутыныў базарында азық-аўқат өнимлери баҳасының турақлылығын тәмийинлеўдиң бирден-бир жолы-мийўе-овощ, шарўашылық ҳәм басқа да азық-аўқат өнимлерин жетистириў көлемин көбейтиў және «атыздан дүканға шекемги» болған үзликсиз шынжырды жаратыў болып есапланады. Ҳүкимет барлық дәрежедеги ҳәкимликлер менен усы ўазыйпаның орынланыўын толық тәмийинлеўи керек.
Бюджет қаржыларының мақсетли ҳәм ақылға уғрас жумсалыўы үстинен қадағалаўды және де күшейтиў зәрүр.
Быйылғы жылда мәмлекеттиң сыртқы қарызының жоқары шегин белгиледик. Буннан былай халықаралық финанс шөлкемлеринен алынатуғын қаржыларды қайтарыў имканияты ҳәм олардың нәтийжелилигине айрықша итибар қаратылады.
Министрлер Кабинети үш ай мүддетте халықаралық экспертлерди тартқан ҳалда, «Мәмлекетлик финанслық қадағалаў ҳаққында» ҳәм «Мәмлекет қарызы ҳаққында»ғы нызамлардың жойбарларын ислеп шықсын.
Реформаларымызға айрықша тосқынлық етип атырған «жасырын экономика» сапластырылмаса, саламат бәсеки де, қолайлы инвестициялық орталық та қәлиплеспейди.
Министрлер Кабинети еки ай мүддетте, сырт ел қәнигелерин тартқан ҳалда, «жасырын экономика»ның пайда болыў факторларын терең таллап, оған қарсы гүресиў бағдарламасын тастыйықласын.
Сондай-ақ, «жасырын экономика»ның үлеси жоқары болған алкоголь ҳәм темеки базарын тәртипке салыў ушын товарларды санлы маркировкалаў системасын енгизиў жумыслары басланды. Бул система келешекте фармацевтика өнимлери ушын да қолланылады. Министрлер Кабинети баҳасы 200 миллион доллар болған, тиккелей инвестициялар есабынан әмелге асырылып атырған усы «санлы маркировка ҳәм онлайн касса» жойбарын айрықша қадағалаўға алсын.
Екиншиден, экономиканы жоқары пәтлер менен раўажландырыў ушын жедел инвестициялық сиясатты избе-из даўам еттириў зәрүр.
Быйылғы жылда 23 миллиард долларлық инвестициялар өзлестириледи ҳәм 206 жаңа ири қуўатлықлар иске түсириледи. Соның ишинде, Шортан газ-химия комплексинде синтетикалық суйық жанылғы, «Наўайыазот» акционерлик жәмийетинде азот кислотасы, аммиак ҳәм карбамид ислеп шығарыў қуўатлықлары қурылады. Жаңа Ташкент металлургия заводы, Ташкент метросының Сергели тармағы, жер үсти айланба жолының биринши басқышы иске түсириледи.
2020-жылы өзлестирилетуғын инвестициялардың салмақлы бөлеги тиккелей сырт ел инвестициялары ҳәм кредитлер болатуғынын айрықша атап өтпекшимен. Инвесторларды қоллап-қуўатлаў мақсетинде оларға салықларды бөлип-бөлип төлеў, инфраструктура жаратыў қәрежетлериниң белгили бир бөлегин мәмлекет тәрепинен қаплаў механизмлери енгизилмекте.
Сондай-ақ, пайда салығын есаплаўда жаңа технологиялық үскенелер сатып алыў, жаңа объектлерди қурыў ҳәм модернизациялаў қәрежетлери бойынша шегирмелер кеңейтилди.
Бар 3 мыңға шамалас мәмлекет қатнасындағы кәрханаларды хатлаўдан өткерип, жеке сектор ҳәм бәсеки раўажланған бағдарлардағы кәрханаларда мәмлекеттиң қатнасын кескин азайтыў илажларын көриў керек.
Наўайы ҳәм Алмалық таў-кән металлургия комбинатлары сыяқлы ири санаат кәрханаларында жаңа инвестициялық жойбарларды әмелге асырыў менен бирге, усы кәрханаларды халықаралық финанс базарының толық түрдеги қатнасыўшысына айландырыў лазым. Бул ушын 2020-жылда халықаралық стандартлар тийкарында финанслық есабатларды дүзиў, резервлерди қайта есаплаў, корпоратив ашық-айдынлықты енгизиў сыяқлы жумысларды жуўмақлаў зәрүр.
Нефть-газ тараўындағы мәмлекетлик кәрханаларды басқарыўға сырт ел экспертлерин тартыў, олардың нәтийжелилигин арттырыў ҳәм қәрежетлерин оптималластырыў, қарыз муғдарын азайтыўға ерисиў лазым.
Министрлер Кабинети әне усы ўазыйпаларды толық есапқа алып, еки ай мүддетте Мәмлекет қатнасындағы кәрханаларға ийелик етиў, оларды басқарыў ҳәм реформалаў стратегиясын ислеп шықсын.
Сырт ел инвесторларын жедел тартыў мақсетинде усы жыл март айында Ташкент халықаралық инвестиция форумын жоқары дәрежеде өткериў зәрүр.
Инвестиция тартыўдың нәтийжели қуралларынан бири болған мәмлекетлик-жеке меншик шериклик механизмлерин транспорт, энергетика, жол, коммунал, медицина, билимлендириў сыяқлы тараўларға кеңнен енгизиў керек.
Ҳәзирги ўақытта қурылыс тараўы экономиканың әҳмийетли «драйвер»леринен бирине айланды. Бул тараўдың жалпы ишки өнимдеги үлеси 6 проценттен артқаны да бул пикирди айқын тастыйықлап тур. Усы тармақты және де раўажландырыў ушын қурылысқа байланыслы нормаларды халықаралық стандартлар менен үйлестириў, заманагөй қурылыс технологияларын ҳәм материалларын енгизиў, тараў ушын кадрлар таярлаў системасын түп-тийкарынан реформалаў зәрүр. Сондай-ақ, тендерлер өткериўдиң анық өлшемлерин ислеп шығыў ҳәм тараўда мәлимлеме технологияларын кеңнен енгизиў керек.
Министрлер Кабинети еки ай мүддетте қурылыс тараўын 2025-жылға шекем раўажландырыў стратегиясын ислеп шықсын.
Үшиншиден, банк системасын раўажландырыў ушын быйыл кескин илажлар көриўимиз лазым.
Тилекке қарсы, банк системасы санлы технологияларды қолланыў, жаңа банк өнимлерин енгизиў ҳәм программалық тәмийнатлар бойынша заман талапларынан 10-15 жыл артта қалмақта.
2020-жылдан баслап ҳәр бир банкте кең көлемли трансформация бағдарламасы әмелге асырылады. Бул бойынша банклеримиздиң капитал, ресурс базасы ҳәм дәраматларын арттырыў айрықша дыққат-итибарымыз орайында болады.
Банк системасында исбилерменлерди қоллап-қуўатлайтуғын «жойбарлар фабрикасы» жумысын жолға қойыўымыз лазым.
Банклеримиз халықаралық финанс базарларына шығып, арзан ҳәм узақ мүддетли ресурслар алып келиўи зәрүр. Миллий банк ҳәм Ипотека банк быйыл өз евробондларын шығарыўы мақсетке муўапық болып табылады.
Мәмлекет үлесине ийе болған банклер басқышпа-басқыш стратегиялық инвесторларға сатылады.
Банк тараўындағы реформалардың тийкарғы мақсетиде Банк-финанс академиясы сырт ел қәнигелери менен биргеликте толық қайта шөлкемлестириледи. Сондай-ақ, мәмлекетлик банклерде заманагөй банк әмелияты, менеджменти ҳәм хызметлерин енгизиў ушын басшылық лаўазымларына сырт ел жетекши финанс институтларының маман қәнигелерин тартыў басланды ҳәм бул процесс избе-из даўам етеди.
Банклерде мәлимлеме технологияларын кеңнен енгизиў арқалы олардың программалық тәмийнатын түп-тийкарынан жаңалаў лазым. Усы жыл 1-июльге шекем «кредит тарийхы» мәлимлеме системасын толық иске қосыў зәрүр.
Халықта банк системасына болған исенимди қәлиплестириў ҳәм банклердиң жумысына шеттен араласыўға шек қойыў керек.
Төртиншиден, турақлы экономикалық өсимниң ең әҳмийетли гиреўи-бәсекиге шыдамлы өнимлер ислеп шығарыў, олар ушын жаңа халықаралық базарлар табыў ҳәм экспортты көбейтиў, транзит потенциалынан толық пайдаланыў болып есапланады.
Быйыл экспортёрларға кепиллик беретуғын ҳәм қәрежетлердиң бир бөлегин қаплайтуғын-Экспортты қоллап-қуўатлаў қоры және экспортты алдыннан қаржыландырыў ушын-Экспорт-кредит агентлиги шөлкемлестириледи. Сондай-ақ, экспорт етиўде заманагөй қамсызландырыў хызметлери жолға қойылады, автомобиль ҳәм ҳаўа транспорты қәрежетлериниң шамалы бөлегин мәмлекет тәрепинен қаплап бериў механизми енгизиледи.
Сыртқы саўда менен байланыслы қадағалаў системасын ҳәм инфраструктураны жақсылаў зәрүр. Соның ишинде, сырт ел тәжирийбесинен келип шығып, бажыхана постларында қадағалаўды әмелге асыратуғын бажыхана, санитария, кар
